Toespraak burgemeester Spruit Dodenherdenking 2023

In samenwerking met een initiatiefgroep heeft de journalist Ed Olivier een aantal jaren geleden een boek geschreven over Lisse in oorlogstijd 40 - 45. Het verscheen in 2005. Via interviews hebben veel families een bijdrage aan het boek geleverd. Het heet “Wat toch een tijd”. De titel is ontleend aan de laatste woorden van Lisser Willem Heemskerk, die in het zicht van de bevrijding door plunderende soldaten thuis is doodgeschoten. Hij ligt een oorlogsgraf bij de Agathakerk. Wij zijn daar vanmiddag samen met de schoolkinderen en zijn familie geweest.

Ik heb het boek opnieuw gelezen. Deze geschiedschrijving hoort ook bij onze viering van 825 jaar Lisse waar we dit jaar bij stil staan. Het is een belangrijk document. Het is geschreven om te begrijpen wat er gebeurd is, van te leren en om te herinneren. Het geeft daarnaast vooral ook de menselijke kant van de oorlog weer.

Lisse kent 60 oorlogsslachtoffers.

Een tiental inwoners van Lisse komen om bij beschietingen vanuit de lucht en bij bominslagen als gevolg van luchtgevechten boven ons land. Naarmate de oorlog vordert krijgen gewone mensen op straat te maken met razzia’s. Ook de gevolgen van de arbeidseinsatz worden voelbaar. Het dagelijkse leven ontspoort. Honger doet zijn intrede. De laatste oorlogsjaren zijn extra grimmig en er vallen meer slachtoffers

In het boek staan 30 levens en familieverhalen.

Zonder iemand te kort te willen doen zou ik er vandaag 1 familieverhaal uit willen halen:

Wim Randsdorp komt uit een gezin met 14 kinderen. Op een drukkerij werkte hij als handletterzetter. Hij speelde orgel en kon mooi zingen. Wim werd voor verplichte arbeid opgeroepen en moest naar Duitsland toe. Hij durfde niet onder te duiken. Als je niet verscheen werd je toch wel opgehaald. Dan gingen ze zoeken en werd je familie bedreigd. Hij is gegaan en werd in oktober 1942 uitgezwaaid op het Lissense station dat toen nog functioneerde. Met Kerst 1943 zou hij verlof krijgen, maar werd in november gedood tijdens een bombardement op het barakkenkamp in Berlijn-Tegel waar hij verbleef. Wim heeft in Berlijn zijn laatste rustplaats gevonden. In een van zijn laatste brieven schrijft hij: tot spoedig weerziens en wij houden moed! Andere jongens die daar tewerkgesteld waren brengen later wat bezittingen naar Lisse: een ring en een gesp van zijn riem. Wim Ransdorp zou bij leven en welzijn nu 100 zijn geworden zijn, maar is helaas maar 21 jaar geworden. Hij is en werd zeer gemist door zijn ouders en familie.

Toen ik het boek las en verhalen als deze tot me door liet dringen besefte ik vooral: dit zijn niet alleen verhalen uit het verleden, maar ook heel erg van het heden. We dachten bij de viering van 75 jaar vrijheid dat de oorlog op zijn retour was. Niets is echter minder waar. We zien niet anders op televisie en zijn life getuige van verschrikkelijke gebeurtenissen, meer dichtbij dan ooit. Vrijheid, persvrijheid en democratie gaan verloren. De wreedheid en de mensonterende verhalen schokken zeer. Gelukkig zijn er dan altijd nog steeds mensen, die in deze situaties het goede proberen te doen. Dat is niet makkelijk en vereist soms grote moed.

We herdenken vandaag de Nederlandse slachtoffers (militairen en burgers) van de oorlog 40 – 45. Toen waren er Lissers die het goede voorbeeld gaven. Laten wij proberen dat ook te doen. Vrijheid en democratie zijn essentieel voor onze manier van leven.

Houd moed, zoals Wim Ransdorp aan zijn familie schreef.

Fijn dat U er vandaag was. Vier morgen de bevrijding! En sta stil bij wat U zelf kunt doen voor vrede en veiligheid.